دين وفطرت
نواضع چیست

نواضع چیست

نواضع چیست

یکی از مصادیق اخلاق قرآنی مفهوم تواضع می باشد. جدا این یک اخلاقی است که باید در زندگی روزمره خود آن را پیاده کنیم و آن از کمالات انسانی می باشد.

تواضع مصدر باب تفاعل از ريشه «و ـ ض ـ ع» است. وضع به معناى نهادن و پايين آوردن چيزى است [1]

 تواضع در لغت به معناى فرونهادن خويش، تذلّل، فروتنى و شكسته نفسى است [2]

 و در اصطلاح علم اخلاق، از فضايل ارزشمند اخلاقى و به اين معناست كه انسان داراى ملكه شكسته نفسى باشد، به گونه اى كه براى خود مزيتى بر ديگران نبيند و با كردار و گفتار خويش ديگران را بزرگ شمرده، به آنان احترام بگذارد [3]

در قرآن كريم واژه تواضع به كار نرفته، اما موضوع تواضع با واژه های دیگر مطرح شده است:

·       وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا [4]

و بندگان خداى رحمان كسانى‏اند كه روى زمين به نرمى گام برمى‏دارند و چون نادانان ايشان را طرف خطاب قرار دهند به ملايمت پاسخ مى‏دهند

·       وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ [5]

و براى آن مؤمنانى كه تو را پيروى كرده‏اند بال خود را فرو گستر

·       لاَ تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ [6]

و به آنچه ما دسته‏هايى از آنان را بدان برخوردار ساخته‏ايم چشم مدوز و بر ايشان اندوه مخور و بال خويش براى مؤمنان فرو گستر

موضوع تواضع و متواضع بودن پر اهمیت بودن را از تعداد آیاتی که به آن اشاره دارند، می فهمیم:

·       وَلاَ تَمْشِ فِي الأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا [7]

و در [روى] زمين به نخوت گام برمدار چرا كه هرگز زمين را نمى‏توانى شكافت و در بلندى به كوهها نمى‏توانى رسيد

·       وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ[8]

و از مردم [به نخوت] رخ برمتاب و در زمين خرامان راه مرو كه خدا خودپسند لافزن را دوست نمى‏دارد

" واخفِض جَناحَكَ لِمَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ المُؤمِنين " در باره این تعبیر نظرات مختلف وجود دارد:

1.               كاربرد اين تعبير از آن روست كه پرنده هنگام فرود آمدن، بال خود را مى شكند و پايين مى آورد [9]

2.               پرنده هرگاه بخواهد جوجه هايش را در پناه خود گيرد، بالش را باز كرده، سپس پايين مى آورد. آیه هم به این معنی، یعنی تحت حمایه خود گرفتن است [10]

3.               با توجه به دو قيد «ايمان» و «پيروى از پيامبر(ع) در آيه فوق، برخى چنين برداشت كرده اند كه آن حضرت در برابر كسانى كه فقط با زبان ايمان آورده بودند و از پيامبر (ع) پيروى نمى كردند و نيز كسانى كه از پيامبر (ع) پيروى مى كردند ولى پيروى آنان در امور غیر دینی بود،  مأمور به تواضع نبود [11]

4.               برخی مفسران گفتند که مقصود از مؤمنان آن دسته از پيروان رسول الله (ع)باشند كه هنوز ايمان نياورده ولى در آستانه ايمان آوردن بودند [12]

در یکی از آیات قرآنی از آمدن مؤمنانى برجسته در آينده خبر داده كه از فضل الهى بهره مندند و يكى از اوصاف آنان نرمخويى و تواضع در برابر مؤمنان است:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ مَن يَرْتَدَّ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ … َاللّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ [13]

اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد هر كس از شما از دين خود برگردد به زودى خدا گروهى [ديگر] را مى‏آورد كه آنان را دوست مى‏دارد و آنان [نيز] او را دوست دارند [اينان] با مؤمنان فروتن [و] بر كافران … و خدا گشايشگر داناست

تواضع خاص:

از ديدگاه قرآن كريم یک مسلمان بايد در مقابل همه مؤمنان متواضع باشد. اما قرآن کریم در دو مورد، از تواضع خاص صحبت  کرده:

1. تواضع فرزند در برابر والدین:

از نظر قرآن کریم انسان بايد تواضع در گفتار و كردار را در برابر پدر و مادرخويش داشته باشد:

وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا[14]

و از سر مهربانى بال فروتنى بر آنان بگستر و بگو پروردگارا آن دو را رحمت كن چنانكه مرا در خردى پروردند

2. تواضع شاگرد در مقابل استاد خود:

در قرآن کریم در قصه موسی (ع) و خضر (ع)در باره تواضع موسی (ع)چنین آمده است:

قَالَ لَهُ مُوسَى هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَى أَن تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا [15]

موسى به او گفت آيا مى‏توانم از شما پيروى كنم كه از بينشى كه آموخته‏اى به من نيز بياموزى؟

خداوند به ما توفیق متواضع بودن را بدهد، علم و شهرت غافلگیرمان نکند

   

 


[1]  مقاييس اللغه، ج 6، ص 117؛ لسان العرب، ج 15، ص 325، «وضع»

[2]  لغت نامه، ج 4، ص 6211، «تواضع»؛ لسان العرب، ج 15، ص 327، «وضع»

[3]  جامع السعادات، ج 1، ص 393؛ معراج السعاده، ص 279؛

[4]  فرقان 63؛

[5]  شعرا 215؛

[6]  حجر 88؛

[7]  اسراء 37؛

[8]  لقمان 18؛

[9]  التبيان، ج 6، ص 353؛ مجمع البيان، ج 7، ص 323؛ تفسير بيضاوى، ج 2، ص ‏‏388؛

[10]  التفسير الكبير، ج 8، ص 536؛ نظم الدرر، ج 5، ص 398؛

[11]  الكشاف، ج 3، ص 341؛ التفسير الكبير، ج 8، ص 536؛ روح المعانى، ج 19، ص ‏‏204؛

[12]  الكشاف، ج 3، ص 341؛ تفسير بيضاوى، ج 3، ص 267؛ روح المعانى، ج 19، ص ‏‏204

[13]  مائده 54؛

[14]  اسراء 24؛

[15]  کهف 66؛

مارا از مدیای مجازی متوانید دنبال بکنید