دين وفطرت
مفهوم قلب از دیدگاه قرآن کریم

مفهوم قلب از دیدگاه قرآن کریم

مفهوم قلب از دیدگاه قرآن کریم
واژه ی قلب در قرآن کریم بیش از صد بار ذکر شده است. قلب در لغت و ‏استعمال زبان عربی هم به معنای عضو بدن( صنوبر) و هم به معنای عقل و ‏روح به کار می رود.این واژه برای آشنایان به زبان عربی، به هنگام نزول ‏قرآن نیز شناخته شده بود، لذا در مورد استعمال آن مجازی و یا حقیقی باشد، ‏درست فهمیده می شد و مشکلی هم نداشت.‏
مفهوم قلب در قرآن کریم به موارد ذیل می توان دسته‌بندی نمود:‏
‏1. عضوی که در کنار اعضای دیگر به عنوان وسیله‌ای برای درک و فهم ‏آمده است. گاه بر آن مهر زده می‌شود و گاه به وسیله آن تعقل می‌شود.‏
قُلْ أَرَأَيْتُمْ إِنْ أَخَذَ اللّهُ سَمْعَكُمْ وَأَبْصَارَكُمْ وَخَتَمَ عَلَى قُلُوبِكُم مَّنْ إِلَهٌ غَيْرُ اللّهِ يَأْتِيكُم ‏بِهِ انظُرْ كَيْفَ نُصَرِّفُ الآيَاتِ ثُمَّ هُمْ يَصْدِفُون
بگو به نظر شما اگر خدا شنوايى شما و ديدگانتان را بگيرد و بر دلهايتان مهر ‏نهد آيا غير از خدا كدام معبودى است كه آن را به شما بازپس دهد بنگر ‏چگونه آيات [خود] را [گوناگون] بيان مى‏كنيم سپس آنان روى برمى‏تابند ‏
‏2. به معناى عقل و درک، وسیله تذکر:‏
إِنَّ فِي ذَلِكَ لَذِكْرَى لِمَن كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ
قطعا در اين [عقوبتها] براى هر صاحبدل و حق نيوشى كه خود به گواهى ‏ايستد عبرتى است ‏
‏3. قلب به معناى جان انسان هم آمده است:‏
إِذْ جَاؤُوكُم مِّن فَوْقِكُمْ وَمِنْ أَسْفَلَ مِنكُمْ وَإِذْ زَاغَتْ الْأَبْصَارُ وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ ‏وَتَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا
هنگامى كه از بالاى [سر] شما و از زير [پاى] شما آمدند و آنگاه كه چشمها ‏خيره شد و جانها به گلوگاهها رسيد و به خدا گمانهايى [نابجا] مى‏برديد ‏
‏4. به معنای نفس انسان که دارای قدرت عمل و آزادی انتخاب است
لاَّ يُؤَاخِذُكُمُ اللّهُ بِاللَّغْوِ فِيَ أَيْمَانِكُمْ وَلَكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ ‏حَلِيمٌ
خداوند شما را به سوگندهاى لغوتان مؤاخذه نمى‏كند ولى شما را بدانچه دلهايتان ‏‏[از روى عمد] فراهم آورده است مؤاخذه مى‏كند و خدا آمرزنده بردبار است ‏
قلب گاه گنه‌کار می‌شود:‏
وَإِن كُنتُمْ عَلَى سَفَرٍ وَلَمْ تَجِدُواْ كَاتِبًا فَرِهَانٌ مَّقْبُوضَةٌ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُم بَعْضًا فَلْيُؤَدِّ ‏الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللّهَ رَبَّهُ وَلاَ تَكْتُمُواْ الشَّهَادَةَ وَمَن يَكْتُمْهَا فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ ‏وَاللّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ
و اگر در سفر بوديد و نويسنده‏اى نيافتيد وثيقه‏اى بگيريد؛ و اگر برخى از شما ‏برخى ديگر را امين دانست‏، پس آن كس كه امين شمرده شده‏، بايد سپرده وى ‏را بازپس دهد؛ و بايد از خداوند كه پروردگار اوست‏، پروا كند. و شهادت را ‏كتمان مكنيد، و هر كه آن را كتمان كند قلبش گناهكار است‏، و خداوند به آنچه ‏انجام مى‏دهيد داناست
قلب سلیم در آیه چنین بیان می شود:‏
يَوْمَ لَا يَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ* إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ
روزى كه هيچ مال و فرزندى سود نمى‏دهد* مگر كسى كه دلى پاك به سوى ‏خدا بياورد ‏
می توانیم بگوییم که قلب ظرفی است که اعتقاد انسان در آن مستقر می شود. ‏
لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا ‏آبَاءهُمْ أَوْ أَبْنَاءهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ أُوْلَئِكَ كَتَبَ فِي قُلُوبِهِمُ الْإِيمَانَ وَأَيَّدَهُم ‏بِرُوحٍ مِّنْهُ وَيُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ ‏وَرَضُوا عَنْهُ أُوْلَئِكَ حِزْبُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
قومى را نيابى كه به خدا و روز بازپسين ايمان داشته باشند [و] كسانى را كه ‏با خدا و رسولش مخالفت كرده‏اند هر چند پدرانشان يا پسرانشان يا ‏برادرانشان يا عشيره آنان باشند دوست بدارند در دل اينهاست كه [خدا] ايمان ‏را نوشته و آنها را با روحى از جانب خود تاييد كرده است و آنان را به ‏بهشتهايى كه از زير [درختان] آن جويهايى روان است در مى‏آورد هميشه در ‏آنجا ماندگارند خدا از ايشان خشنود و آنها از او خشنودند اينانند حزب خدا ‏آرى حزب خداست كه رستگارانند
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ لاَ يَحْزُنكَ الَّذِينَ يُسَارِعُونَ فِي الْكُفْرِ مِنَ الَّذِينَ قَالُواْ آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ ‏وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِينَ هِادُواْ سَمَّاعُونَ لِلْكَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِينَ لَمْ يَأْتُوكَ ‏يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ يَقُولُونَ إِنْ أُوتِيتُمْ هَذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمْ تُؤْتَوْهُ ‏فَاحْذَرُواْ وَمَن يُرِدِ اللّهُ فِتْنَتَهُ فَلَن تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللّهِ شَيْئًا أُوْلَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللّهُ أَن ‏يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ
اى پيامبر كسانى كه در كفر شتاب مى‏ورزند تو را غمگين نسازند [چه] از ‏آنانكه با زبان خود گفتند ايمان آورديم و حال آنكه دلهايشان ايمان نياورده بود ‏و [چه] از يهوديان [آنان] كه [به سخنان تو] گوش مى‏سپارند [تا بهانه‏اى] براى ‏تكذيب [تو بيابند] و براى گروهى ديگر كه [خود] نزد تو نيامده‏اند خبرچينى ‏‏[=جاسوسى] مى‏كنند كلمات را از جاهاى خود دگرگون مى‏كنند [و] مى‏گويند ‏اگر اين [حكم] به شما داده شد آن را بپذيريد و اگر آن به شما داده نشد پس ‏دورى كنيد و هر كه را خدا بخواهد به فتنه درافكند هرگز در برابر خدا براى ‏او از دست تو چيزى بر نمى‏آيد اينانند كه خدا نخواسته دلهايشان را پاك گرداند ‏در دنيا براى آنان رسوايى و در آخرت عذابى بزرگ خواهد بود ‏
‏5. قلب محل نزول وحی می باشد: ‏
قُلْ مَن كَانَ عَدُوًّا لِّجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللّهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَيْنَ يَدَيْهِ ‏وَهُدًى وَبُشْرَى لِلْمُؤْمِنِينَ
بگو كسى كه دشمن جبرئيل است [در واقع دشمن خداست] چرا كه او به فرمان ‏خدا قرآن را بر قلبت نازل كرده است در حالى كه مؤيد [كتابهاى آسمانى] پيش ‏از آن و هدايت و بشارتى براى مؤمنان است ‏
نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ *تا از [جمله] هشداردهندگان باشى ‏
روح الامين آن را بر دلت نازل كرد*عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنذِرِينَ
‏6. به معناى مرکز عواطف، چیزی که مریضی، قساوت، غفلت، کینه، رعب، ‏حسرت، شک، آرامش، خضوع و خشوع و … به آن نسبت داده می­‌شود. ‏
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ ‏عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ ‏الْمُتَوَكِّلِينَ ‏
پس به [بركت] رحمت الهى با آنان نرمخو [و پرمهر] شدى و اگر تندخو و ‏سختدل بودى قطعا از پيرامون تو پراكنده مى‏شدند پس از آنان درگذر و ‏برايشان آمرزش بخواه و در كار[ها] با آنان مشورت كن و چون تصميم ‏گرفتى بر خدا توكل كن زيرا خداوند توكل‏كنندگان را دوست مى‏دارد
‏6. قلب به معنای رأی و نظرهم آمده است: ‏
لَا يُقَاتِلُونَكُمْ جَمِيعًا إِلَّا فِي قُرًى مُّحَصَّنَةٍ أَوْ مِن وَرَاء جُدُرٍ بَأْسُهُمْ بَيْنَهُمْ شَدِيدٌ ‏تَحْسَبُهُمْ جَمِيعًا وَقُلُوبُهُمْ شَتَّى ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَعْقِلُونَ
‏[آنان به صورت] دسته جمعى جز در قريه‏هايى كه داراى استحكاماتند يا از ‏پشت ديوارها با شما نخواهند جنگيد جنگشان ميان خودشان سخت است آنان ‏را متحد مى‏پندارى و[لى] دلهايشان پراكنده است زيرا آنان مردمانى‏اند كه ‏نمى‏انديشند
وَقَالَ الَّذِينَ لاَ يَعْلَمُونَ لَوْلاَ يُكَلِّمُنَا اللّهُ أَوْ تَأْتِينَا آيَةٌ كَذَلِكَ قَالَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِم مِّثْلَ ‏قَوْلِهِمْ تَشَابَهَتْ قُلُوبُهُمْ قَدْ بَيَّنَّا الآيَاتِ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ
افراد نادان گفتند چرا خدا با ما سخن نمى‏گويد يا براى ما معجزه‏اى نمى‏آيد ‏كسانى كه پيش از اينان بودند [نيز] مثل همين گفته ايشان را مى‏گفتند دلها [و ‏افكار]شان به هم مى‏ماند ما نشانه‏ها[ى خود] را براى گروهى كه يقين دارند ‏نيك روشن گردانيده‏ايم
همان طوری که از آیات مشخص شده است، واژه قلب به معانی متعدد آمده ‏است، و قرینه معنی مورد نظر را مشخص می کند. ‏

‏ ‏

نظریه ها

    • علیکم السلام
      بله، به اذن خداوند یک مقاله در باره فرق بین این دو تا را خواهیم نوشت

مارا از مدیای مجازی متوانید دنبال بکنید