دين وفطرت

شیطان در وجود فرزند آدم مانند جریان خون جاری است

و از جمله دلایلی که برخی برای امکان آسیب‌ رسانی مادی شیطان به انسان آورده‌اند، حدیثی است که از پیامبر صلی‌الله‌علیه ‌وآله‌ وسلم نقل شده است که فرمود: «شیطان در وجود فرزند آدم همچون جریان خون حرکت می‌کند». این حدیث ، اگر صحیح باشد ، تصویری مجازی از گسترهٔ نفوذ وسوسه‌های شیطان است و هیچ ارتباطی با تسخیر جسم انسان توسط شیطان ندارد. همچنین، مناسبت نقل این حدیث تأییدی بر این معناست، چرا که در روایت آمده است:

ام‌المؤمنین صفیه دختر حُیَیّ گفت: «پیامبر خدا در حال اعتکاف بود، پس شبانه نزد او رفتم تا با او صحبت کنم. سپس بلند شدم تا به خانه‌ام برگردم. پیامبر نیز با من برخاست و همراه من راه افتاد تا مرا بدرقه کند. در این هنگام دو نفر از انصار از کنار ما گذشتند، و چون پیامبر را دیدند، شتاب کردند (و رد شدند). پیامبر به آن‌ها فرمود: آرام باشید، این صفیه دختر حُیَی است.» آن دو گفتند: سبحان‌الله ای رسول خدا! پیامبر فرمود: «شیطان در وجود فرزند آدم همچون جریان خون است، و ترسیدم که مبادا چیزی (نابجا) یا بدی‌ای در دل شما بیفکند.»

انکار واقعیت سحر و اینکه آنچه در قرآن ذکر شده تنها سحر وهم و فریب است، سابقه‌ای دیرینه در تاریخ فکری ما دارد؛ چنان‌که فرقهٔ معتزله، واقعیت سحر را انکار کردند و در این زمینه وارد جدال فکری با اهل سنت شدند. از جمله کسانی که از دیدگاه معتزله حمایت کردند، امام ابو حنیفه بوده است، و نیز امام ابو اسحاق استرآبادی از شاگردان امام شافعی. سپس این دیدگاه توسط مکتب نوسازی دینی معاصر نیز تأیید شد، که آغاز آن با شیخ محمد عبده و شیخ رشید رضا بود و سپس کسانی که پس از آن‌ها آمدند، همین مسیر را ادامه دادند.

معتزله در گذشته تلاش کردند تا برای وضعیت افرادی که دچار اختلالات عقلی شده‌اند، تفسیری ارائه دهند، مبنی بر اینکه ممکن است این افراد موادی مصرف کرده باشند که عقل‌شان را فاسد کرده است. چنان‌که زمخشری در این باره می‌گوید: «نَفْث به معنای دمیدن با اندکی آب دهان است، و این کار به خودی خود تأثیری ندارد؛ مگر اینکه همراه با آن، چیزی زیان‌آور خورانده شود، یا به او نوشانده شود، یا بویی به او رسانده شود، یا به گونه‌ای مستقیم با شیء مورد سحر تماس پیدا کند.»

گویی زمخشری در اینجا به آنچه امروزه «مواد مخدر» نامیده می‌شود اشاره دارد؛ چه آن‌ها که نوشیده می‌شوند، یا خورده می‌شوند، یا بوئیده می‌شوند. این مواد در صورت مصرف مداوم، باعث نوعی اختلال روانی (روان‌پریشی) می‌شوند.

مواد مخدر، گروهی از مواد طبیعی یا شیمیایی هستند که عقل را زایل می‌کنند و به حواس انسان آسیب می‌زنند و باعث اختلال در عملکرد مغز می‌شوند. این مواد، با ایجاد تغییر در سلول‌های مغزی، منجر به تغییر خلق‌وخو، دگرگونی احساسات و دگرگونی در رفتار می‌شوند.

ما را در فضای مجازی دنبال کنید