سؤال:
اگر شخصی گناهی مرتکب شود – هر چه باشد – ولی آن گناه از گناهان کبیره نباشد و این شخص در امور زیادی صالح باشد، مثلاً برای دیگران خیر بخواهد، در قلبش رحمت داشته باشد، نماز بخواند و روزه بگیرد، آیا خداوند او را رحمت خواهد کرد؟ و آیا آن کارهای نیکو برایش شفاعت می‌کنند و خداوند او را در زندگی‌اش گرامی خواهد داشت و روزی خواهد داد؟ و آیا او حق دارد دعا کند به هر چه می‌خواهد حتی اگر گناهکار باشد؟ لطفاً پاسخ مفصل بدهید، سپاس.
پاسخ:
این سؤال تفاوت بین گناهان کبیره و صغیره را روشن می‌کند، و من به طور مفصل به نکات زیر پاسخ می‌دهم:
اجتناب از کبائر
شکی نیست که انسانی که خوبی‌اش بر بدی‌اش غلبه دارد، از رستگاران است و این انگیزه‌ای برای ادامه مسیر توبه‌کارانی است که می‌کوشند به بالاترین درجات ایمان و عمل صالح برسند و از هر عمل بد، هرچند کوچک، دوری کنند. خداوند متعال فرموده است:
﴿إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُمْ مُدْخَلًا كَرِيمًا﴾ [النساء: 31]
اگر از گناهان بزرگي كه از آن نهي شده ايد اجتناب كنيد گناهان كوچك شما را ميپوشانيم و در جايگاه خوبي شما را وارد ميسازيم.
﴿الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِكُمْ إِذْ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَإِذْ أَنْتُمْ أَجِنَّةٌ فِي بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ فَلَا تُزَكُّوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى ﴾ [النجم: 32]
همانها كه از گناهان كبيره و اعمال زشت، جز صغيره، دوري ميكنند، آمرزش پروردگار تو گسترده است، او نسبت به شما از همه آگاهتر است، از آن هنگام كه شما را از زمين آفريد، و در آن موقع كه به صورت جنينهائي در شكم مادرانتان بوديد، پس خودستائي نكنيد چرا كه او پرهيزگاران را بهتر ميشناسد.
می‌توان از این دو آیه فهمید که دوری از گناهان کبیره نشانه‌ی صداقت مؤمن است و گناهان کوچک با اعمال صالح پاک می‌شوند.
رحمت خدا بر عقوبت او پیشی دارد
قرآن بارها به رحمت خدا اشاره می‌کند و تأکید دارد که رحمت او شامل همه چیز است:
﴿وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ، فَسَأَكْتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالَّذِينَ هُمْ بِآيَاتِنَا يُؤْمِنُونَ ﴾ [الأعراف: 156]
و براي ما در اين دنيا و سراي ديگر نيكي مقرر دار، چه اينكه ما به سوي تو بازگشت كرده ايم، (خداوند در برابر اين تقاضا به موسي) گفت: مجازاتم را به هر كس بخواهم ميرسانم و رحمتم همه چيز را فرا گرفته و آنرا براي آنها كه پرهيزكارند و زكات را ميپردازند و آنها كه به آيات ما ايمان ميآورند، مقرر خواهم داشت.
و تمام مخلوقات زیر رحمت و فضل خداوند هستند. بنابراین، مؤمن نباید امید خود را از دست بدهد؛ زیرا خداوند نسبت به مؤمنان مهربان‌تر از پدران و مادرانشان و حتی خودشان است.
اعمال صالح، گناهان را می‌پوشانند و اثرات گناه را کاهش می‌دهند.
قال الله تعالى:
﴿وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ ذَلِكَ ذِكْرَى لِلذَّاكِرِينَ﴾ [هود: 114]
“نماز را در دو طرف روز و اوائل شب برپا دار، چرا كه حسنات، سيئات (و آثار آنها را) بر طرف ميسازند، اين تذكري است براي آنها كه اهل تذكرند.”
یعنی انجام کارهای نیک اثر گناهان را از بین می‌برد. همچنین، اعمال صالح سبب ارتقای درجات و دروازه‌ای برای رحمت خداوند هستند.
توبه واجب است و امید را تازه می‌کند
شرط رحمت و پذیرش خداوند این است که در دل توبه‌ای باشد، و نشانه‌های آن عبارتند از: پشیمانی، ترک گناه، و عزم بر عدم بازگشت به آن. همچنین، اگر حقی بر دیگران وجود داشته باشد، باید آن حق به صاحبانش بازگردانده شود.
﴿إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ﴾ [البقرة: 222]
“خداوند، توبه كنندگان را دوست دارد، و پاكان را (نيز) دوست دارد”
توبه انسان را به آمرزش نزدیک می‌کند، و اگر گناه تکرار شود، انسان باید به توبه مداومت داشته باشد و به انجام اعمال صالح ادامه دهد.
اعمال صالح می‌توانند شفاعت‌کننده و منبع رحمت باشند.
اعمال صالح «شفاعت» می‌کنند تا رحمت خداوند حاصل شود؛ این اعمال عواملی هستند که بنده را به خدا نزدیک می‌کنند و فضل و رضایت او را افزایش می‌دهند. خداوند متعال فرموده است:
﴿يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾ [المائدة: 35]
“اي كساني كه ايمان آورده ايد پرهيزگاري پيشه كنيد و وسيله اي براي تقرب به خدا انتخاب نمائيد و در راه او جهاد كنيد باشد كه رستگار شويد.”
حق دعا همیشه برقرار است
هر انسانی حق دارد هر چه می‌خواهد از خداوند درخواست کند، حتی اگر گناهکار باشد، زیرا دعا دریچه‌ای به سوی رحمت است و بنده را در غلبه بر سختی‌ها، از جمله گناهان، یاری می‌کند. خداوند متعال فرموده است:
﴿قُلْ يَاعِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ. وَأَنِيبُوا إِلَى رَبِّكُمْ وَأَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنْصَرُونَ ﴾ [الزمر: 53-54]
“بگو: اي بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده ايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را ميآمرزد.و به درگاه پروردگارتان بازگرديد، و در برابر او تسليم شويد، پيش از آنكه عذاب به سراغ شما آيد سپس از سوي هيچكس ياري نشويد.”
بنده از دعا به‌خاطر هیچ گناهی منع نمی‌شود. بلکه دعا و طلب آمرزش بخشی از توبه است.
