کار در تجارت لباس‌های زنانه‌ی باز و نامناسب برای عروسی‌ها و جشن‌ها

پرسش:

سلام علیکم و رحمة الله و برکاته،

من دختری هستم که در زمینه فروش لباس‌های مجلسی (عروسی، مهمانی و دیگر) به صورت آنلاین فعالیت می‌کنم، و آن‌ها را در صفحات عمومی فیسبوک و تیک‌تاک به نمایش می‌گذارم. حکم شرعی موارد زیر چیست؟

– آیا فروش لباس‌هایی که تنگ یا چسبان به بدن هستند، به‌ویژه در ناحیه بین ناف تا زانو، جایز است؟ (با توجه به اینکه لباس‌هایی که می‌فروشم بلند هستند و جزئیات زیادی دارند، اما چون تجارت من عمده‌فروشی است، در انتخاب مدل‌ها دچار تردید می‌شوم.)

– حکم فروش لباس‌های شفاف یا لباس‌هایی که از ناحیه بازو یا شانه باز هستند، یا دارای شکاف در قسمت سینه یا پشت، یا به طور جلب‌توجه‌کننده‌ای گلدوزی شده‌اند، چیست؟

– آیا لازم است لباس‌ها پف‌دار (پرنسسی) نباشند یا گلدوزی براق و سایر زینت‌هایی که جلب توجه می‌کنند نداشته باشند یا تا زانو کوتاه نباشند؟

– حدود شرعی عورت زن در مقابل زن دیگر چیست؟ به‌ویژه با توجه به اینکه در لیبی مراسم‌ها به صورت جداگانه بین زنان و مردان برگزار می‌شود.

– اگر مشتری لباس را خریداری کند و در مراسم مختلط بپوشد، آیا ما گناهی بر عهده داریم؟

– آیا نمایش لباس‌ها بر روی مانکن بدون سر جایز است؟

– گاهی برای نمایش لباس‌ها از هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم؛ به این صورت که از هوش مصنوعی می‌خواهیم لباس را روی مانکن قرار دهد، اما گاهی جزئیات بدن مانکن مثل واقعی نمایش داده می‌شود، آیا این کار اشکال دارد؟

– بیشتر لباس‌ها را آماده و به صورت عمده تهیه می‌کنیم، و شامل مدل‌های تنگ، شفاف و باز هستند… حکم فروش این نوع لباس‌ها چیست؟

من بسیار مایل هستم که کارم حلال باشد، خداوند به شما برکت دهد.

پاسخ:

و علیکم السلام ورحمة الله وبرکاته،

پرسش شما شامل چندین نکته مهم است. ابتدا به مسأله حدود شرعی عورت زن در مقابل زنان دیگر می‌پردازیم؛ خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

﴿وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ﴾ النّور (31)

ترجمه: “و زينت خود را جز آن مقدار كه ظاهر است آشكار ننمايند، و روسريهاي خود را بر سينه خود افكنند و زينت خود را آشكار نسازند مگر براي شوهرانشان يا پدرانشان يا پدر شوهرانشان يا پسرانشان يا پسران همسرانشان يا برادرانشان يا پسران برادرانشان، يا پسران خواهرانشان، يا زنان هم كيششان يا بردگانشان يا افراد سفيه كه تمايلي به زن ندارند يا كودكاني كه از امور جنسي مربوط به زنان آگاه نيستند، آنها هنگام راه رفتن پايهاي خود را به زمين نزنند تا زينت پنهانيشان دانسته شود. و همگي به سوي خدا بازگرديد اي مؤ منان تا رستگار شويد”

و از آنجا که «زنان و کودکان» در آیه به کسانی مانند شوهران، پدران، فرزندان، پدرشوهران و فرزندان شوهر عطف شده‌اند، باید درک شود که مراد از “زینت” در اینجا، سبک‌ شدن پوشش و کاهش لباس است، نه آشکار شدن «عورت خاص» میان زن و شوهر (یعنی از سینه تا زانو). بلکه منظور، همان لباسی است که زن معمولاً در خانه در برابر پدر، برادران یا محارم خود می‌پوشد؛ مانند:

آشکار بودن موها، باز بودن قسمت بالایی سینه، نمایان بودن بازوها، نمایان بودن پاها تا بالای زانو (نه خود زانو). و این همان چیزی است که زنان معمولاً در مهمانی‌ها و مجالس خصوصی زنانه (دور از نگاه مردان) بر تن دارند. در نتیجه، چنین پوششی در بین زنان اشکال شرعی ندارد.اکنون گفت‌وگو ما را به سمت ظاهر این لباس‌ها می‌برد؛ از جمله شفاف بودن، گلدوزی‌های براق، شکاف‌ها، تنگ بودن یا پف‌دار بودن آن‌ها. بی‌تردید این لباس‌ها جلب‌توجه می‌کنند، و این همان هدفی است که برای آن طراحی و تولید شده‌اند؛ چراکه دختران علاقه دارند زینت‌های خود را به نمایش بگذارند و از خانواده و دوستانشان تعریف و تمجید بشنوند.

دختران به گونه‌ای تربیت شده‌اند که به زیورآلات، زینت و استفاده از آن‌ها علاقه‌مند باشند، چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید:

“أَوَمَن يُنَشَّأُ فِي الْحِلْيَةِ وَهُوَ فِي الْخِصَامِ غَيْرُ مُبِينٍ”

(سوره زخرف، آیه ۱۸)

“آيا كسي را كه در لابلاي زينتها پرورش مي‏يابد و به هنگام جدال قادر به تبيين مقصود خود نيست”

این آیه به طبیعت فطری دختران در علاقه به زینت و آراستگی اشاره دارد.

به‌ویژه اینکه بسیاری از دختران در همین مراسم‌ها و مهمانی‌ها خواستگار پیدا می‌کنند؛ وقتی که توسط برخی از مادرانی دیده می‌شوند که در پی همسر مناسب برای پسرانشان هستند.

از این رو، هیچ‌کس نمی‌تواند چنین لباس‌هایی را برای زنان حرام اعلام کند، چرا که این امر در راستای طبیعت زن و حکمت اجتماعی ازدواج قرار دارد، و این خود نوعی از تحقق فرمان خداوند متعال است که می‌فرماید:

﴿قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ، قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ، كَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ﴾ الأعراف (32).

ترجمه: “بگو چه كسي زينت هاي الهي را كه براي بندگان خود آفريده و روزيهاي پاكيزه را حرام كرده است ؟ بگو اينها در زندگي دنيا براي كساني است كه ايمان آورده‏ اند (اگر چه ديگران نيز با آنها مشاركت دارند ولي) در قيامت خالص (براي مؤ منان) خواهد بود اينچنين آيات (خود) را براي كساني كه آگاهند شرح مي‏دهيم”

اما در مورد نمایش این لباس‌ها در صفحات شبکه‌های اجتماعی، باید در چارچوبی باشد که خداوند متعال در کتاب خود بیان فرموده، آنجا که می‌فرماید:

﴿إِنَّ الَّذِينَ يُحِبُّونَ أَنْ تَشِيعَ الْفَاحِشَةُ فِي الَّذِينَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ﴾ النّور (19).

ترجمه: “كساني كه دوست دارند زشتيها در ميان مردم با ايمان شيوع يابد عذاب دردناكي براي آنها در دنيا و آخرت است، و خداوند مي‏داند و شما نمي‏دانيد”

و نمایش این لباس‌ها با استفاده از هوش مصنوعی ممکن است در حکم اشاعه فحشا قرار گیرد؛ چراکه مدل‌هایی که با کمک هوش مصنوعی تولید می‌شوند — همان‌طور که در پرسش آمده — از شدت شباهت با بدن واقعی زن، ممکن است در نگاه بیننده به‌صورت واقعی تصور شوند.

از این‌رو، باید از این شیوه پرهیز شود.راه جایگزین آن است که تصاویر لباس‌ها بدون مدل انسانی منتشر شود، یا بر روی مانکن (مولاژ) نمایش داده شود، چه مانکن دارای سر باشد، چه بدون سر.

این روش‌ها از نظر شرعی مطمئن‌تر و سالم‌تر هستند و از اشاعه فحشا یا تحریک غیرمجاز جلوگیری می‌کنند. و اگر در دل خود گفت که این شاید باعث کاهش فرصت فروشش شود، پس باید به وعده پروردگارش – سبحانَه و تعالی – که روزی را برای کسانی که از او بترسند گسترده می‌سازد، یادآوری کند.

﴿وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا. وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ، وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ، إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ، قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا﴾ الطلاق (3).

ترجمه: “و او را از جائي كه گمان ندارد روزي مي‏دهد، و هر كس بر خداوند توكل كند كفايت امرش را مي‏كند، خداوند فرمان خود را به انجام مي‏رساند، و خدا براي هر چيزي اندازه‏ اي قرار داده است”

و سؤال درباره حکم فروش و خرید و کار در آن باقی می‌ماند. سوال‌کننده محترم نکته مهمی را بیان کرد که باید از آن برای حکم‌دادن به این مسئله آغاز کرد، آنجا که گفت که جشن‌ها در کشورش بین مردان و زنان جدا است.

اگر عرف رایج در این کشور چنین باشد که آن لباس‌ها به هدف مشخصی فروخته می‌شوند، یعنی پوشیدن آن‌ها در جدایی از مردان و نه به منظور رواج فحشا، بنابراین کسانی که این لباس‌ها را دوخته و اندازه‌گیری می‌کنند، زنانی مثل خود دختران هستند و در نتیجه هیچ‌کس نمی‌تواند فروش آن‌ها را حرام بداند:

“و خداوند فروش را حلال کرده است” (بقره، ۲۷۵).

اگر برخی از دختران این لباس‌ها را بخرند و در جمع مختلط با مردان آن‌ها را بپوشند، گناه بر عهده خود آن‌هاست و نه بر فروشنده، مطابق با گفته خداوند تعالی:

﴿وَلَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَيْهَا، وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ، ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّكُمْ مَرْجِعُكُمْ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ﴾ الأنعام (164).

ترجمه: “بگو آيا غير خدا، پروردگاري بطلبم در حالي كه او پروردگار همه چيز است، و هيچكس جز براي خود عملي انجام نمي‏دهد و هيچ گنهكاري گناه ديگري را متحمل نمي‏شود سپس بازگشت شما به سوي پروردگارتان است و شما را به آنچه در آن اختلاف داشتيد خبر خواهد داد”

اگر عرف رایج در کشورهای دیگر، اختلاط مردان و زنان در عروسی‌ها و جشن‌ها باشد، در اینجا باید انسان با دقت و احتیاط به نیت خود نگاه کند:

“بلکه انسان بر نفس خود بیناست” (قیامه، ۱۴)

اگر نیت انتشار فحشا و برهنگی تحت پوشش آزادی‌ها و همراهی با زمانه باشد، در این صورت طراحان نیز در گناه شریک خواهند بود، مطابق با گفتۀ خداوند تعالی:

﴿لِيَحْمِلُوا أَوْزَارَهُمْ كَامِلَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَمِنْ أَوْزَارِ الَّذِينَ يُضِلُّونَهُمْ بِغَيْرِ عِلْمٍ أَلَا سَاءَ مَا يَزِرُونَ﴾ النحل (25)

ترجمه: “آنها بايد روز قيامت بار گناهان خود را بطور كامل بر دوش كشند، و هم سهمي از گناهان كساني را كه بخاطر جهل گمراهشان ساختند، بدانيد آنها بار سنگين بدي بر دوش مي‏كشند”

و اگر نیت فروش این لباس‌ها برای زنان و دخترانی باشد که آن‌ها را در جشن‌ها و مراسم خصوصی غیرمختلط می‌پوشند، باید این موضوع به صورت واضح اعلام شود؛ مثلاً نوشته شود که در این مغازه بخشی ویژه برای پوشش‌دارها وجود دارد که مخصوص فروش لباس‌های جشن و عروسی غیرمختلط است و مغازه مسئولیتی در قبال استفاده‌ی آن‌ها به اهداف دیگر ندارد. همچنین باید به مشتریان یادآوری شود که این لباس‌ها برای پوشیدن در اماکن عمومی مناسب نیستند، و علاوه بر این، شرط اصلی این است که زنان خود متصدی این کار باشند.

و اگر نتواند از شبهات جلوگیری کند، بهتر است از کار کردن در آن لباس‌ها دست بکشد و به پوشیدن لباس‌های دیگر اکتفا کند تا از افتادن در حرام جلوگیری کند، اطاعتاً از نهی خداوند تعالی:

قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ذَلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ﴿۱۵۱﴾

ترجمه: “بگو بيائيد آنچه را پروردگارتان بر شما حرام كرده است برايتان بخوانم: اينكه چيزي را شريك خدا قرار ندهيد، و به پدر و مادر نيكي كنيد، و فرزندانتان را از (ترس) فقر نكشيد، ما شما و آنها را روزي مي‏دهيم، و نزديك كارهاي زشت و قبيح نرويد چه آشكار باشد چه پنهان، و نفسي را كه خداوند محترم شمرده به قتل نرسانيد، مگر به حق (و از روي استحقاق) اين چيزي است كه خداوند شما را به آن سفارش ‍ كرده، تا درك كنيد”