خداوند متعال در سوره یوسف می فرماید:
{قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا ٱسۡتَغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَآ إِنَّا كُنَّا خَٰطِـِٔينَ. قَالَ سَوۡفَ أَسۡتَغۡفِرُ لَكُمۡ رَبِّيٓۖ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ} (يوسف 97-98).
گفتند اى پدر براى گناهان ما آمرزش خواه كه ما خطاكار بوديم. گفت به زودى از پروردگارم براى شما آمرزش مى خواهم كه او همانا آمرزنده مهربان است”
از آیه مذکور دیده می شود که پس از درخواست فرزندانش برای طلب مغفرت؛ نه تنها به توسل آنان اعتراضی نکرد؛ بلکه وعده دعا و استغفار برای آنها نیز داد.
آیا این آیه دلیل بر جایز بودن توسل محسوب می شود؟
پاسخ:
ابتدا باید تفاوت بین توسل و استغفار را بهتر تحقیق کنیم. فرزندان حضرت یعقوب از او توسل نکرده بلکه خواهش کرده بودند برای آنها به خدا دعا کند. دعا کردن مسلمانی به مسلمان دیگر اشکالی ندارد.
جوهری در “صحیح” خود می فرماید: «وسیله: آنچه برای نزدیک شدن به دیگران به کار می برد.
یعنی توسل این است که چیزی را وسیله و واسطه قرار می دهیم. وسیله چیزی است که چیزی را به چیز دیگر نزدیک می کند. در آية مذكور واژه “وسيله” به صورت مطلق آمده است؛ يعنی هر چيزی كه مورد توجه و پسند خدا باشد، می تواند وسيله قرار گيرد که اين وسيله از نوع افعال ، مانند نماز، روزه، حج، جهاد، يا از انواع اشخاص می باشد.
چنانچه خدای متعال می فرماید:
﴿يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾ [المائدة: 35]
“اى کسانى که ایمان آورده اید! از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید; و وسیله اى براى تقرّب به او بجوئید! و در راه او جهاد کنید، باشد که رستگار شوید!”
طبری می‌گوید: ” وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ “، یعنی به او تقرب جویید به آنچه او را خشنود می‌کند.
﴿أُولَئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَى رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ وَيَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَيَخَافُونَ عَذَابَهُ إِنَّ عَذَابَ رَبِّكَ كَانَ مَحْذُورًا ﴾ [الإسراء: 57]
“کسانی را که آنان می خوانند ، خودشان وسیله ای ( برای تقرب ) به پروردگارشان می جویند ، وسیله ای هر چه نزدیکتر و به رحمت او امیدوارند و از عذاب او می ترسند چرا که عذاب پروردگارت ، همواره در خور پرهیز و وحشت است!”
” يَبْتَغُونَ إِلَى رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ” یعنی در تقرب به پروردگارشان رقابت می کنند و هر کار خیری که از دستشان بر می آید انجام می دهند که آنها را به خدای متعال و رحمت او نزدیک می کند.
اما کمک خواستن از غیر از خدای متعال چه زنده باشد چه مرده شرک است چون دعا كننده معتقد است كسى كه به وسيله او دعا مى كند واسطه ميان او و پروردگارش است.
خداوند متعال در قرآن کریم بیان می کند که چقدر به بندگانش نزدیک است و کسانی را که بدون واسطه او را می خوانند اجابت می کند:
﴿وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ﴾ [غافر: 60]
و پروردگارتان گفت: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم ، البته کسانی که از عبادت من تکبر می ورزند به زودی خوار و سرافکنده وارد جهنم می شوند”
﴿وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ﴾ [ق: 16]
“ما انسان را آفریدیم و وسوسه های نفس او را می دانیم ، و ما به او از رگ گردن نزدیکتریم!”
الان باید بیندیشیم، اگر خداوند متعال از رگ گردن به ما نزدیکتر است، پس چه جایگاهی برای این واسطه ها می ماند که خود را در میان خداوند متعال و بندگانش قرار دهند؟
بنابر این توسل نمودن به خدای تعالی به وسیله دعای شخص مرده و غایب و درخواست فریادرسی، رفع نیاز و الخ… این نوع از شرک می باشد.
