علت وجود حافظان اعمال انسان
حقیقت این است که هیچ کدام از اعمال ما از نظر خداوند پنهان نمی ماند. با این حال برخی فرشتگان موظف هستند که اعمال ما را ضبط کنند. در قرآن کریم چنین آمده است:
وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظینَ* کِراماً کاتِبینَ. یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُون [1]
و البته بر شما نگهبانانى است. بزرگوارانى نویسنده (از فرشتگان) که آنچه را می‌کنید می‌دانند.
منظور از «حافظین» در این آیه شریفه، فرشتگانی هستند که مأمور حفظ و نگهداری اعمال انسان‌ها اعم از خوب و بد هستند که در آیه دیگری از قرآن تعبیر به «رقیب» و «عتید» شده است:
إِذْ یَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّیانِ عَنِ الْیَمینِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعیدٌ [2]
آن‌گاه که آن دو (فرشته) دریافت‌کننده، از راست و از چپ او نشسته اعمال او را) دریافت می‌کنند
ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیْهِ رَقیبٌ عَتید [3]
هیچ سخنى را بر زبان نمی‌آورد جز آن‌که در نزد او فرشته مراقب حاضر و آماده‌اى [براى نوشتن] است
از آیه خواهیم فهمید که خلاف خیلی از مفسران که می گویند فرشتگان موکل آن چه که در دلمان می گذارد را می دانند و بنویسند، می گوییم که آنچه که از قلب مان می گذارد، فقط خداوند می داند. تا به زبان نیاوردیم، فرشتگان از نیت ما بی خبر هستند. شاید به خاطراین باشد که خداوند می فرماید:
قُلِ ادْعُواْ اللّهَ أَوِ ادْعُواْ الرَّحْمَنَ أَيًّا مَّا تَدْعُواْ فَلَهُ الأَسْمَاء الْحُسْنَى وَلاَ تَجْهَرْ بِصَلاَتِكَ وَلاَ تُخَافِتْ بِهَا وَابْتَغِ بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلًا [4]
بگو خدا را بخوانيد يا رحمان را بخوانيد هر كدام را بخوانيد براى او نامهاى نيكوتر است و نمازت را به آواز بلند مخوان و بسيار آهستهاش مكن و ميان اين [و آن] راهى [ميانه] جوى
از آیات شریفه می فهمیم که اعمال انسان غیر از طریق یادآوری خود صاحب عمل، از راه دیگری نیز محفوظ است و آن ضبط شدن با نوشتن از طرف فرشتگان است که در طول عمرهر انسانی انجام می گیرد. همچنان که فرمود:
اقْرَأْ کِتابَکَ کَفى بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسیباً [5]
نامه‌ات را بخوان؛ کافى است که امروز خودت حسابرس خود باشى
درباره این‌که چرا خداوند فرشتگان را بر انسان گماشته است، دلایلی بیان شده است؛ از جمله:
1. از آن‌جا که نظام عالم بر اساس قانون علت معلول شکل گرفته است، برخی فرشتگان نیز اسبابی برای ثبت و ضبط اعمال انسان‌ها هستند.[6]
2. تا انسان گمان نکند که خداوند از اعمال آنان بی‌خبر است و این یک نوع لطفی است از جانب خداوند بر انسان؛ زیرا وقتی انسان بداند که خداوند فرشتگانی را گماشته تا به صورت ویژه از اعمال او مراقبت کنند، انگیزهاش برای دوری از گناه بیشتر می شود.
در حدیثی از امام صادق(ع) در این مورد در پاسخ فرمود: خداوند این فرشتگان را به عبادت خود دعوت کرد و آنها را شهود بر بندگانش قرار داد، تا بندگان به خاطر مراقبت آنان، بیشتر مراقب اطاعت الهى باشند، و از عصیان او بیشتر ناراحت شوند، و چه بسیار بنده‌اى که تصمیم به گناه می‌گیرد سپس به یاد فرشته می‌افتد و خوددارى می‌کند، می‌گوید: پروردگارم مرا می‌بیند، و فرشتگان حافظ اعمال نیز گواهى می‌دهند. علاوه بر این، خداوند به رحمت و لطفش اینها را مأمور بندگان کرده، تا به فرمان خدا شیاطین سرکش را از آنها دور کند، و همچنین جانوران زمین و آفات بسیار را که آنها نمی‌بینند، تا آن زمان که فرمان خدا و مرگ آنها فرا رسد [7]
از این روایت به خوبى استفاده می‌شود که آنها علاوه بر مأموریت ثبت اعمال، مأمور حفظ انسان از حوادث ناگوار و آفات و وسوسه‌هاى شیاطین نیز هستند.
3. بنابراین، علاوه بر احاطه علمی خداوند بر ظاهر و باطن انسان دو فرشته نیز مراقب اعمال اویند که از طرف راست و چپ از او مراقبت می‌کنند، پیوسته، با او هستند و لحظه‌ای از او جدا نمی‌شوند.
