در قرآن ایمان به خدا و رسول امر شده است: خدا بر آن نيست كه مؤمنان را به اين [حالى] كه شما بر آن هستيد واگذارد تا آنكه پليد را از پاك جدا كند و خدا بر آن نيست كه شما را از غيب آگاه گرداند ولى خدا از ميان فرستادگانش هر كه را بخواهد برمى گزيند پس به خدا و پيامبرانش ايمان بياوريد و اگر ایمان بیاورید و پرهيزگارى كنيد براى شما پاداشى بزرگ خواهد بود (سوره آل عمران 3/179)
در این آیه پس از امر به ایمان به خدا و رسولانش، چنین می فرماید که کسانی که ایمان آورده و از رفتار بر خلاف فرمانهای الهی بیم دارند، در مقابل آن پاداش بزرگی دریافت خواهند کرد.
“وان تومنوا” اگر ایمان بیاورید، در آیه به معنی ایمان به خدا و رسولش است. همانطور که در قرآن آیاتی راجع به ایمان به خدا و رسولش وجود دارد، در مقابل آن آیاتی هم راجع به کافر بودن کسانی که به آنها ایمان ندارند هم وجود دارد.
و هيچ چيز مانع پذيرفته شدن انفاقهاى آنان نشد جز اينكه به خدا و پيامبرش كفر ورزيدند و جز با [حال] كسالت نماز به جا نمى آورند و جز با كراهت انفاق نمى كنند (سوره توبه 9/54)؛
چه براى آنان آمرزش بخواهى يا برايشان آمرزش نخواهى [يكسان است حتى] اگر هفتاد بار برايشان آمرزش طلب كنى هرگز خدا آنان را نخواهد آمرزيد چرا كه آنان به خدا و فرستاده اش كفر ورزيدند و خدا گروه فاسقان را هدايت نمى كند (سوره توبه، 80)؛
و هرگز بر هيچ مرده اى از آنان نماز مگزار و بر سر قبرش نايست چرا كه آنان به خدا و پيامبر او كافر شدند و در حال فسق مردند(سوره توبه،84)
چیزی که ایمان به رسول را واجب می کند، وصف رسول بودن او است. خدای متعال رسول را به عنوان الگو/شاهد، مژده دهنده و بیدار کننده فرستاده تا ایمان به خدا ممکن شود.
[اى پيامبر] ما تو را [به سمت] گواه و بشارتگر و هشداردهنده اى فرستاديم* تا به خدا و فرستادهاش ايمان آوريد و او را يارى كنيد و ارجش نهيد و [خدا] را بامدادان و شامگاهان به پاكى بستاييد(سوره فتح 48/8-9)؛
از وجود این رابطه است که هر کس که به خدا و رسولش ایمان نداشته باشد، کافر محسوب شده و با عذاب جهنم تهدید می شود.
و هر كس به خدا و پيامبر او ايمان نياورده است [بداند كه] ما براى كافران آتشى سوزان آماده كرده ايم (سوره فتح 48/13)
در نتیجه ایمان به رسول خدا، یعنی ایمان به تبلیغ او یعنی ایمان به کتاب الهی است.
اى مردم آن پيامبر [موعود] حقيقت را از سوى پروردگارتان براى شما آورده است پس ايمان بياوريد كه براى شما بهتر است و اگر كافر شويد [بدانيد كه] آنچه در آسمانها و زمين است از آن خداست و خدا داناى حكيم است (سوره نساء 4/170)
در آیه چنین می فرماید که پس از آنکه رسول خدا این کتاب را آورد ایمان به آن امر داد شده واین بدان معناست که باید به رسول خدا و اوامری که ایشان تبلیغ می کنند هم ایمان داشت. به همین سبب است که در قرآن وقتی ایمان به نبی امر شده در اصل ایمان به کتابی که بر او نازل شده نیز می باشد.
و اگر به خدا و پيامبر و آنچه كه به سوى او فرود آمده ايمان مى آوردند آنان را به دوستى نمى گرفتند ليكن بسيارى از ايشان نافرمانند (سوره مائده5/81)
در قرآن قبل از ایمان به رسول خدا آیاتی راجع به ایمان به خدا و آیاتی که نازل فرموده وجود دارد. برای مثال در این آیه مستقیما ایمان به خدا دستور داده شده است:
و قرآنى [با عظمت را] بخش بخش [بر تو] نازل كرديم تا آن را به آرامى به مردم بخوانى و آن را به تدريج نازل كرديم* بگو [چه] به آن ايمان بياوريد يا نياوريد بى گمان كسانى كه پيش از [نزول] آن دانش يافته اند چون [اين كتاب] بر آنان خوانده شود سجده كنان به روى درمى افتند (سوره اسراء 17/106-107)
رسولان خدا هم باید به آیاتی که بر آنها نازل می شود ایمان داشته باشند. (سوره مائده 5/81). در نتیجه ایمان انسانها هم به رسول و تبلیغات آنها به معنی ایمان به خداست.
س به خدا و پيامبر او و آن نورى كه ما فرو فرستاديم ايمان آوريد و خدا به آنچه مى كنيد آگاه است. (سوره تغابن64/8)
در آیه بالا ایمان به خدا ورسولش و نوری که بر او نازل شده امر شده است. ایمان به خدا با اطاعت از فرمانهای او و دوری از چیزهایی که حرام کرده عملی می شود. این مسئولیت را رسولان با آیاتی که بر آنها نازل شده بای انسانها تبلیغ می کنند. به همین سبب در آیه ای دیگرایمان به خدا و رسولش و ایمان به چیزهایی که بر او نازل شده است را امر می فرماید و به مخاطبان چنین خطاب می کند، “ای کسانی که ایمان آورده اید”.
اى كسانى كه ايمان آورده ايد به خدا و پيامبر او و كتابى كه بر پيامبرش فرو فرستاد و كتابهايى كه قبلا نازل كرده بگرويد و هر كس به خدا و فرشتگان او و كتابها و پيامبرانش و روز بازپسين كفر ورزد در حقيقت دچار گمراهى دور و درازى شده است (سوره نساء 4/136)
چون که مؤمن به معنای واقعی کسی است که به خدا و رسولش ایمان داشته باشد.
جز اين نيست كه مؤمنان كسانى اند كه به خدا و پيامبرش گرويده اند و هنگامى كه با او بر سر كارى اجتماع كردند تا از وى كسب اجازه نكنند نمى روند در حقيقت كسانى كه از تو كسب اجازه مى كنند آنانند كه به خدا و پيامبرش ايمان دارند پس چون براى برخى از كارهايشان از تو اجازه خواستند به هر كس از آنان كه خواستى اجازه ده و برايشان آمرزش بخواه كه خدا آمرزنده مهربان است (سوره نور24/62)
کسی که به خدا ایمان دارد ولی به رسول و از فرمانهای او پیروی نکند، به معنای آن است که میان خدا و رسولش شکاف ایجاد کرده است.
كسانى كه به خدا و پيامبرانش كفر مى ورزند و مى خواهند ميان خدا و پيامبران او جدايى اندازند و مى گويند ما به بعضى ايمان داريم و بعضى را انكار مى كنيم و مى خواهند ميان اين [دو] راهى براى خود اختيار كنند (نساء 4/150)
شاید اگر به مسئله اینگونه ننگریم، به خصوص درمتن سوره توبه که هشدار خدا و رسولش، دوری خدا و رسولش از مشرکین، قول دادن از جانب خدا و رسولش به مشرکین، راضی کردن خدا و رسولش، و در آنها را در جایگاه بالا دیدن، انکارکردن، خدا و رسولش را اطاعت نکردن، دروغ گفتن، صمیمی بودن، خدا و رسولش و مومنین را رازدار دانستن، به داده خدا و رسولش راضی بودن، با یاد خدا و رسولش شاد بودن، با لطف خدا و رسولش ثروتمند شدن، با خدا و رسولش جنگیدن، و این قبیل آیات (سوره توبه 1،3،7،16،24،54،59،62،63،65،71،74،80،84،90،91،107)را نمی توان متوجه شد.
دکتر فاتح اروم
